Στις αρχές Νοεμβρίου του 2010 είχαμε την ευκαιρία να παραβρεθούμε αρκετοί συνάδελφοι και άμεσα ενδιαφερόμενοι από την Ελλάδα στο δεύτερο παγκόσμιο συνέδριο Hearing Voices στο Νόττινχαμ της Αγγλίας. Άτομα που ακούνε φωνές ή/και έχουν ασυνήθιστες ιδέες, συγγενείς αυτών και επαγγελματίες ψυχικής υγείας συγκεντρώθηκαν για να ανταλλάξουν εμπειρίες και ιδέες, να στηρίξουν ο ένας τον άλλον και να οργανώσουν δράσεις για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού.

Οι συγκινητικές προσωπικές ιστορίες εναλλάσσονταν με αποτελέσματα ερευνών και στατιστικά στοιχεία. Υπήρχε ενθουσιασμός και έμπνευση. Τετρακόσιοι άνθρωποι από όλες τις ηπείρους (Ολλανδία, Δανία, Νορβηγία, Σουηδία, Φινλανδία, Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Ελλάδα, Κένυα, Ινδία, Ιαπωνία, Αμερική, Αυστραλία κ.ά.) ήταν εκεί για να στηρίξουν ένα κίνημα που προσφέρει μια εναλλακτική στην παραδοσιακή ψυχιατρική.

Οι περισσότεροι εισηγητές ήταν άμεσα ενδιαφερόμενοι που μίλησαν για τα προσωπικά τους τραύματα, τις εμπειρίες στα ψυχιατρεία, τις απαισιόδοξες προγνώσεις, την απελπισία και την απομόνωση, αλλά και την πορεία προς την «ίαση», τη διαχείριση των φωνών ή/ και των ασυνήθιστων ιδεών και το κτίσιμο μιας φυσιολογικής ζωής με ελάχιστα ή καθόλου ψυχοφάρμακα. Όλοι είχαν πολλά χρόνια ψυχιατρικής εμπειρίας και αγωνίστηκαν, για να επεξεργαστούν τις τραυματικές εμπειρίες τους, να βρουν τις εναλλακτικές που τους ταιριάζουν και να διαμορφώσουν μια ζωή ικανοποιητική και δημιουργική.

Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας (κυρίως ψυχίατροι) τάχθηκαν μέσα από τις εισηγήσεις τους ενάντια στη διάγνωση της σχιζοφρένειας ως αυθαίρετης έννοιας και ενάντια στη χρόνια λήψη ψυχοφαρμάκων. Υποστήριξαν ότι το να ακούει κάποιος φωνές ή/και να έχει ασυνήθιστες ιδέες είναι μια φυσιολογική ανθρώπινη εμπειρία και την παρομοίασαν με την αριστεροχειρία. Αναφέρθηκαν σε έρευνες που δείχνουν ότι η αποδοχή των φωνών ή/και ιδεών σε συνδυασμό με κάποια ομιλητική θεραπεία έχουν τα καλύτερα αποτελέσματα για την ποιότητα ζωής των άμεσα ενδιαφερομένων. Επισήμαναν τις σοβαρές παρενέργειες των ψυχοφαρμάκων (διαβήτη, όψιμη δυσκινησία, σημαντική μείωση του προσδόκιμου ζωής κ.ά.) και υποστήριξαν ότι αν πρέπει να χορηγηθούν, τότε να χορηγούνται στη μικρότερη δυνατή δόση, για το μικρότερο δυνατόν διάστημα με τρόπο που να έχει νόημα για τον άμεσα ενδιαφερόμενο.

Θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας μερικά καίρια σημεία από όσα ακούστηκαν σε αυτό το συνέδριο:
Οι άνθρωποι που ακούνε φωνές ή/και έχουν παρανοϊκές ιδέες είχαν συνήθως κάποιες εξαιρετικά επώδυνες τραυματικές εμπειρίες. Τα κυρίαρχα συναισθήματα είναι ο φόβος, η ντροπή, οι ενοχές. Ζουν κυριευμένοι από τις εμπειρίες των φωνών ή/και των ιδεών, χωρίς να είναι σε θέση να τις εξηγήσουν. Αισθάνονται ότι δεν έχουν τον έλεγχο της ζωής τους και απομονώνονται. Όταν αυτοί αναζητούν βοήθεια, οι ψυχίατροι κάνουν συνήθως κάποια διάγνωση και χορηγούν ψυχοφάρμακα. Η ψυχιατρική γλώσσα είναι απλοποιητική και όχι βοηθητική. Οι διαγνώσεις δεν βασίζονται σε αντικειμενικά τεκμηριωμένα κριτήρια ούτε υπάρχουν τρόποι επαλήθευσης. Επιπλέον, η φαρμακευτική θεραπεία δεν έχει αντικειμενικά αποδεδειγμένα θετικά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων.

Οι περισσότεροι άμεσα ενδιαφερόμενοι δέχονται τις διαγνώσεις αδιαμφισβήτητα, νιώθουν ότι κανείς δεν τους κατανοεί, ότι κάτι περίεργο τους συμβαίνει και περιθωριοποιούνται. Έχει παρατηρηθεί ότι όσοι δεν δέχθηκαν τη διάγνωση που τους δόθηκε, είχαν καλύτερη εξέλιξη. Οι παρενέργειες των ψυχοφαρμάκων επηρεάζουν καθοριστικά την ποιότητα ζωής των άμεσα ενδιαφερομένων. Ωστόσο αυτοί στη συντριπτική πλειοψηφία αποδέχονται τη φαρμακοθεραπεία για όλη τους τη ζωή με το επιχείρημα ότι έχουν μια χρόνια πάθηση σαν τον διαβήτη. Δεν ενημερώνονται ποτέ για εναλλακτικές θεραπείες ή δυνατότητες.
Υπάρχει τεράστια επιρροή των φαρμακοβιομηχανιών στον τρόπο που σκέφτεται το κοινό αλλά και η ιατρική κοινότητα μέσα από τις διαφημίσεις και τα ιατρικά συνέδρια. Ο μέσος Αμερικανός βλέπει στην τηλεόραση κατά μέσο όρο δέκα διαφημίσεις για ψυχοφάρμακα την ημέρα.
Αποκαλύφθηκε ότι οι ψυχίατροι που προωθούν ψυχοφάρμακα σε διεθνή συνέδρια λαμβάνουν από τις φαρμακοβιομηχανίες ετησίως περίπου 150.000 € ο καθένας. Τα αντιψυχωτικά φάρμακα χορηγούνται κατά κανόνα χωρίς σχέδιο θεραπείας, χωρίς προσπάθειες για μείωση ή διακοπή των φαρμάκων. Πολλές φορές μάλιστα συνταγογραφούνται δύο και τρία αντιψυχωτικά μαζί, χωρίς να υπάρχουν κλινικές μελέτες που να στηρίζουν αυτήν την πρακτική.

Η απότομη διακοπή των φαρμάκων οδηγεί με βεβαιότητα σε σοβαρές διαταραχές, που μοιάζουν με την αρχική κρίση που οδήγησε στη λήψη φαρμάκων. Ωστόσο αυτές οι διαταραχές παρερμηνεύονται ως απόδειξη μιας ασθένειας και όχι ως αποτέλεσμα της διακοπής των φαρμάκων.
Στη Δανία πεθαίνει ένας νοσηλευόμενος στα ψυχιατρεία κάθε δεύτερη μέρα και ως τώρα δεν διερευνούνταν τα αίτια των θανάτων. Τον Οκτώβριο του 2010 εγκρίθηκαν στη Δανία δεκατρία εκατομμύρια κορώνες, για να εξετάζονται πλέον οι αιτίες θανάτων στα ψυχιατρεία.

Οι ψυχιατρικοί ασθενείς θεωρούνται επικίνδυνοι και δεν αντιμετωπίζονται ως ανθρώπινα όντα, ως συνάνθρωποι. Οι άνθρωποι που ακούνε φωνές ή/και έχουν ασυνήθιστες ιδέες έχουν ανάγκη να μιλήσουν και να ακουστούν, να πιστέψει κάποιος σε αυτούς, να ελπίσουν σε κάτι διαφορετικό, να ανακαλύψουν εναλλακτικές προοπτικές.

Η θεραπεία δεν έγκειται απαραίτητα στο να απαλλαγεί κάποιος από τις φωνές ή/και τις ασυνήθιστες ιδέες, αλλά στο να κατανοήσει το νόημα των φωνών / των ασυνήθιστων ιδεών σε σχέση με τις εμπειρίες του, έτσι ώστε οι φωνές / οι ασυνήθιστες ιδέες να καταστούν ακίνδυνες ή βοηθητικές (ως αγγελιοφόροι αναγκών).
Οι φωνές ή/και οι ασυνήθιστες ιδέες αποτελούν συνήθως μια στρατηγική επιβίωσης: μπορεί να είναι ενδείξεις για προβλήματα στο παρελθόν ή στο παρόν, να έχουν μεταφορική σημασία, να αντιπροσωπεύουν αφόρητα και διχασμένα συναισθήματα, να κρύβουν σημαντικά μηνύματα. Η άρνηση της τραυματικής εμπειρίας (π.χ. κακοποίησης στην παιδική ηλικία) δεν βοηθάει. Αντίθετα το να μιλήσει κάποιος γι’ αυτήν λειτουργεί θεραπευτικά. Στην πορεία προς μια φυσιολογική ζωή (μακριά από ψυχιατρικές νοσηλείες και ψυχοφάρμακα) είναι σημαντικά τα εξής: να νιώθει ο άμεσα ενδιαφερόμενος ασφάλεια και αποδοχή, να ενημερώνεται, να συνεργάζεται με άλλους, να αναστοχάζεται πάνω στις αλλαγές που θέλει να κάνει στη ζωή του, να αναλαμβάνει την ευθύνη γι’ αυτές, να εκτιμά και να χαίρεται για κάθε μικρό βήμα, να ελπίζει και βέβαια να αποδεχθεί ότι δεν θα είναι όλα πάντα ωραία.

Η «θεραπεία» είναι μια ενεργητική διαδικασία. Ο ίδιος ο άμεσα ενδιαφερόμενος είναι ο ειδικός για τις δικές του εμπειρίες, εκείνος θα ανακτήσει σιγά σιγά τον έλεγχο της ζωής του. Οι γύρω του μπορούν να τον στηρίξουν διατηρώντας την ελπίδα, όταν εκείνος απελπίζεται. Στις ομάδες αυτοβοήθειας οι άνθρωποι που ακούνε φωνές ή/και έχουν ασυνήθιστες ιδέες βγαίνουν από την απομόνωση και συζητάνε με άλλους που έχουν παρόμοιες εμπειρίες για τα βιώματά τους και τους τρόπους με τους οποίους τις διαχειρίζονται. Αυτές οι ομάδες λειτουργούν σε πολλές περιπτώσεις θεραπευτικά.

Το Intervoice είναι ένα κίνημα, μια οργάνωση που αγκαλιάζει όλες τις ομάδες αυτοβοήθειας των ατόμων που ακούνε φωνές ανά τον κόσμο. Το όραμά του κινήματος είναι να υπάρξει ένα δίκτυο για άτομα που ακούνε φωνές ή/και έχουν ασυνήθιστες ιδέες σε κάθε χώρα. Στοχεύουν στην ενημέρωση των γονέων και των νέων για τις δυνατότητες που υπάρχουν, όταν τα παιδιά ή οι νέοι ακούνε φωνές ή/και έχουν ασυνήθιστες ιδέες. Έτσι ίσως αποφευχθούν η χρόνια λήψη ψυχοφαρμάκων και οι νοσηλείες στα ψυχιατρεία.
Επίσης κινητοποιούνται για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με την κακοποίηση (σεξουαλική και όχι μόνον) στην παιδική ηλικία, καθώς αυτή συνδέεται με τις φωνές ή/και τις ασυνήθιστες ιδέες.
Συμπερασματικά, ήταν ένα συνέδριο άψογα οργανωμένο από τον Peter Bullimore και τη Jacqui Dillon.
Τα λόγια άγγιζαν το νου και το συναίσθημα και πάνω από όλα ενέπνεαν… Φύγαμε με πολλές ιδέες και πολύ ενθουσιασμό για τις ομάδες αυτοβοήθειας που έχουν ξεκινήσει στη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα. Φύγαμε και με μια αποστολή: να αναπτύξουμε το δίκτυο στην Ελλάδα και να διοργανώσουμε ένα παγκόσμιο συνέδριο στη χώρα μας τα επόμενα χρόνια!…
Τον Απρίλιο του 2011 επισκέφθηκαν την Ελλάδα και μας μίλησαν για τη δουλειά τους ο Ολλανδός καθηγητής ψυχιατρικής Marius Romme και η σύζυγος και συνεργάτιδά του Sandra Escher, που ξεκίνησαν το κίνημα Hearing Voices.
Περισσότερες πληροφορίες: www.intervoice.com 
Τηλέφωνο για την ομάδα αυτοβοήθειας στη Θεσσαλονίκη: 6983 097850
Τηλέφωνα για τις ομάδες αυτοβοήθειας στην Αθήνα: 6944 302577 / 6956 879974